Choroby tarczycy, takie jak choroba Hashimoto, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, mogą znacząco wpływać na funkcjonowanie organizmu człowieka, a właściwa dieta odgrywa w nich znaczącą rolę.
Tarczyca to mały gruczoł wydzielniczy kształtem przypominający motyla. Położony w dolnej, przedniej części szyi odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów metabolicznych organizmu, gdyż jej zasadniczą funkcją jest wydzielanie hormonów T3 (trójjodotyroniny) oraz T4 (tyroksyny). Stan równowagi funkcjonowania gruczołu określa się mianem eutyreozy, a wahania w produkcji hormonów mogą prowadzić do nadczynności lub niedoczynności tarczycy oraz szeregu innych chorób.
Niedoczynność i nadczynność tarczycy to stany, które mogą znacząco wpływać na funkcjonowanie innych organów w organizmie. Zrozumienie tych zależności może pomóc w diagnozie i skutecznym zarządzaniu problemami z tarczycą oraz zapobieganiu powikłaniom. Regularne monitorowanie funkcjonowania tarczycy i jej wpływu na inne organy jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia.
Tarczyca ma istotny wpływ na serce człowieka i jego funkcjonowanie.
W przypadku nadczynności nadmiernie wydzielane hormony mogą przyspieszać akcję serca, co prowadzić może do tachykardii i ryzyka arytmii. Z kolei w przypadku niedoczynności tarczycy, zmniejszona ilość produkowanych hormonów może powodować bradykardię (spowolnienie) i osłabienie siły skurczu serca.
Hormony tarczycy wpływają również na funkcjonowanie mózgu, w tym na procesy myślowe, zapamiętywanie oraz nastrój. Niedoczynność może prowadzić do problemów z koncentracją, spowolnienia procesów myślowych jak również wpływa na występowanie depresji. Z kolei nadczynność tarczycy może powodować niepokój, nadpobudliwość psychiczną, drażliwość oraz problemy z koncentracją.
Również układ pokarmowy może „odczuwać” nasze problemy z tarczycą. Niedoczynność może prowadzić do spowolnienia perystaltyki jelit, a co za tym idzie powodować zaparcia oraz problemy z trawieniem. Natomiast nadczynność przyspiesza perystaltykę jelit, co może prowadzić do biegunek, a więc i do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, a stąd już tylko krok do niedożywienia nawet przy prawidłowej masie ciała.
Dla zdrowia kości hormony tarczycy również są bardzo istotne. Ich niedobór może prowadzić do zwiększonego ryzyka osteopenii (obniżenia gęstości kości) i osteoporozy. Z kolei nadmiar hormonów tarczycy może powodować zwiększoną resorpcję kości ( utratę tkanki kostnej) i osłabienia struktury kostnej.
Warto wiedzieć, że wbrew utartej informacji, tarczyca nie produkuje hormonu TSH, choć jest on powiązany z T3 i T4 na zasadzie sprzężenia zwrotnego. TSH jest wytwarzany przez przysadkę mózgową. Dlatego do prawidłowej oceny stanu tarczycy nie wystarczy zbadanie hormonu TSH!
Sspowodowana nadmierną produkcją hormonów przez gruczoł. Główną jej przyczyną jest choroba Gravesa-Basedowa, w której układ odpornościowy atakuje tarczycę. Kolejną wola guzkowate, które powstają w wyniku nadmiernego wzrostu komórek tarczycy.
Objawy nadczynności tarczycy to:
Leczenie nadczynności tarczycy obejmuje stosowanie leków przeciwtarczycowych, które zmniejszają produkcję hormonów tarczycy. W niektórych przypadkach może być konieczne leczenie jodem promieniotwórczym albo chirurgiczne usunięcie części lub całej tarczycy.
Niedoczynność występuje, gdy tarczyca produkuje zbyt mało hormonów. Jest najczęstszym zaburzeniem pracy tarczycy i jej prawdopodobieństwo wzrasta wraz z wiekiem.
Do typowych objawów niedoczynności należą:
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na suplementacji hormonów tarczycy w celu zwiększenia ich poziomu we krwi. Regularne monitorowanie poziomu hormonów jest kluczowe, aby dostosować dawkę leków do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Mało osób wie, że lewotyroksynę należy przyjmować na czczo, najlepiej minimum 30 minut a optymalnie godzinę przed spożyciem posiłku, ponieważ posiłki ograniczają jej wchłanianie.
Może mieć charakter ostry lub przewlekły, a także destrukcyjny (np. choroba de Quervaina) albo niedestrukcyjny. Etiologia stanów zapalnych obejmuje zarówno czynniki bakteryjne, wirusowe, jak i autoimmunologiczne.
Objawy, które mogą sugerować zapalenie tarczycy to:
Bywają również zupełnie inne, w zależności od przyczyny powstania stanu zapalnego i jak widzimy, nie są specyficzne, co utrudnia diagnozowanie.
Potocznie zwane Hashimoto to choroba o podłożu autoimmunologicznym, która występuje głównie u kobiet, ale coraz częściej obserwujemy zachorowania u mężczyzn. Polega na zwalczaniu komórek gruczołu przez układ immunologiczny pacjenta, a zwłaszcza zwalczaniu TPO oraz białka TG.
Leczenie polega na łagodzeniu objawów i regulacji organizmu poprzez podawanie odpowiednio dobranych dawek hormonów. Nie mały wpływ na leczenie i jakość życia pacjenta z Hashimoto ma również dieta.
Mają często charakter złośliwy i wywodzą się z komórek pęcherzykowych lub komórek C. Nowotwór najczęściej rozpoznaje się u osób w wieku powyżej 40. roku życia i stanowi on zaledwie 1% wszystkich nowotworów złośliwych.
Początkowe objawy obejmują wykształcenie się guzka oraz zwiększenie obwodu szyi. Rozwój guza powoduje m.in. bóle szyi, chrypę, trudności z oddychaniem i połykaniem pokarmu. Diagnozę nowotworu przeprowadza endokrynolog po analizie wyników USG i biopsji.
Oczywiste jest, że nowotworu nie wyleczymy dietą czy suplementami. Warto jednak pamiętać, że nieprawidłowa dieta może mieć ogromny wpływ na postępowanie takich chorób tarczycy jak Hashimoto czy niedoczynność.
Dbając o odpowiednio zbilansowaną dietę, możemy zatem poprawić jakość życia pacjentów oraz wspomóc leczenie farmakologiczne.
Wiesz co lubi, a czego nie lubi Twoja tarczyca?
Produkty zalecane przy chorobach tarczycy:
Produkty, które warto ograniczyć w chorobach tarczycy:
Pamiętaj !
Wszelkie restrykcje dietetyczne i wykluczenia należy ustalić z dietetykiem oraz lekarzem prowadzącym.
Skoro już rezygnujemy z wielu warzyw, glutenu i nabiału, to często rekompensujemy sobie ich brak, zamieniając je na łatwo dostępne produkty wysoko przetworzone. Słodycze bez glutenu to nadal słodycze, biały chleb bezglutenowy nie wnosi do naszego organizmu nic dobrego, a „jogurty” roślinne często zawierają mnóstwo tłuszczu, a mało białka i potrzebnych witamin. Należy pamiętać, że wysoko przetworzona żywność typu fast food, gotowe wyroby cukiernicze, słodycze oraz słodzone napoje mają działanie prozapalne dla naszego organizmu, dlatego należy je wyeliminować z naszej diety w pierwszej kolejności.
Nie oznacza to oczywiście całkowitej rezygnacji z „przyjemnego” jedzenia. Domowe ciasto z dobrej jakości składników raz na jakiś czas nie będzie żadnym grzechem, a na pewno pomoże wytrwać w utrzymaniu założeń diety.
Białko stanowi kluczowy makroskładnik diety, obok tłuszczów i węglowodanów. Zalecane dzienne spożycie wynosi od 0,8 do 1 gram na kilogram masy ciała.
Niedobory białka mogą prowadzić do zaburzeń w produkcji hormonów tarczycy, takich jak T3 i T4. Jest to związane z niedostateczną ilością aminokwasu tyrozyny, który jest niezbędny do syntezy tych hormonów. Brak dostatecznej ilości białka w diecie będzie również powodował podwyższenie TSH.
Szczególnie pacjenci z niedoczynnością tarczycy są narażeni na wypróbowywanie restrykcyjnych diet, ponieważ spowolniony metabolizm sprawia, że ich masa ciała wzrasta nawet przy prawidłowej podaży kalorycznej.
Zbyt niska podaż kilokalorii (czyli obniżenie o więcej niż 500-600 kcal od zapotrzebowania dziennego) będzie skutkowała spowolnieniem metabolizmu, niedostateczną ilością składników odżywczych, a co za tym idzie upośledzać może działanie tarczycy.
Autor: mgr. Marlena Smyk-Ciumaszko – dietetyk kliniczny, psychodietetyk, dietetyk dziecięcy, dietetyk bariatryczny
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym/dietetycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu w tym zakresie decyduje lekarz i/lub dietetyk indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, po zapoznaniu się ze stanem pacjenta.